Η δημιουργία ενός χάρτη είναι πολύ σημαντική εργασία γιατί με αυτήν επικοινωνούμε με τους χρήστες του προϊόντος που σε τελική ανάλυση δημιουργεί ο κατασκευαστής του χάρτη. Οι χάρτες εξυπηρετούν πολλούς σκοπούς, και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι ένα από τις πιο εξελιγμένες εννοιολογικές δημιουργίες μας. Μας λένε τόσο πολύ για το πώς οι άνθρωποι σκέφτονται και επικοινωνούν όπως κάνουν για το περιβάλλον χαρτογραφηθεί.
Ένας χάρτης έχει σκοπό να αποκαλύψει κάτι σημαντικό, ενδιαφέρον ή χρήσιμο με το χειρισμό και την εμφάνιση των αποτελεσμάτων των δεδομένων που υποβάλλονται σε επεξεργασία για να εκθέσει ουσιώδη χαρακτηριστικά σχετικά με τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά, τις ιδιότητες και τα φαινόμενα που αντιπροσωπεύουν. Όσοι έχουν ασχοληθεί με την χαρτογράφηση επαγγελματικά, πριν μπει η αυτοματοποιημένη χαρτογραφία στη παραγωγική διαδικασία γνωρίζει καλά μερικά σημαντικά σημεία που πρέπει να ακολουθηθούν. Αυτά τα σημεία θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε σε αυτό το άρθρο.
1. Καθορισμός της σημασίας του χάρτη (τι θέλουμε να παρουσιάσουμε)
Πριν ξεκινήσετε τη δημιουργία του χάρτη σας θα πρέπει να καθορίσετε τι θέλετε να παρουσιάσετε και πως θα το παρουσιάσετε (σε χαρτί, σε παρουσίαση, στην οθόνη του Υπολογιστή). Σε ένα π.χ. χάρτη που θέλετε να παρουσιάσετε την κατανομή της βλάστησης στις διάφορες υψομετρικές ζώνες θα πρέπει να συνδυάσετε το χάρτη της βλάστησης και των υψομετρικών ζωνών με τέτοιο τρόπο που ο χρήστης/αναγνώστης να μπορεί να καταλάβει αυτό που θέλετε να παρουσιάσετε. Ίσως ένα τρισδιάστατο μοντέλο να ήταν πιο επιβεβλημένο;
2. Προσοχή στο χρησιμοποιούμενο προβολικό σύστημα
Το χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός χάρτη είναι οι συντεταγμένες που παρέχει για κάθε σημείο που προβάλλεται πάνω στην επιφάνειά του. Το σύστημα των συντεταγμένων του χάρτη, οι μαθηματικές εξισώσεις που συνδέουν τα σημεία του με τα πραγματικά σημεία στην επιφάνεια της γης, και η προβολή που χρησιμοποιήθηκε για την αποτύπωση της γήινης επιφάνειας, συνθέτουν το προβολικό σύστημα του χάρτη. Στην Ελλάδα οι προβολές που έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι και σήμερα είναι η απεικόνιση Hatt, η UTM, η ΤΜ3 και η ΤM87. Μετά την πολυετή χρήση της πλάγιας ισαπέχουσας αζιμουθιακής απεικόνισης Hatt αποφασίσθηκε η αλλαγή της προβολής των χαρτών στην TM87, λόγω των περισσότερων προτερημάτων που την χαρακτηρίζουν σε σχέση με την απεικόνιση Hatt. Ωστόσο, όταν χρησιμοποιούνται διαφορετικά προβολικά συστήματα σε μία χώρα δημιουργούνται προβλήματα ασυνέχειας στο χαρτογραφικό υπόβαθρο της. Όταν ένα υπόβαθρο έχει έλλειψη συνοχής, τότε υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό δυσκολίας στις μελλοντικές και στις διαχρονικές μελέτες, ενώ τίθεται θέμα αμφισβήτησης της ακρίβειας των αποτελεσμάτων των μελετών. Το συγκεκριμένο πρόβλημα λύνεται με τον μετασχηματισμό των συντεταγμένων από ένα προβολικό σύστημα σε ένα άλλο. Αναλόγως την περίπτωση χρησιμοποιείται και διαφορετική μεθοδολογία μετασχηματισμού. Για την Ελλάδα έχουν επιλεχθεί δύο μεθοδολογίες για τις δύο περιπτώσεις που παρουσιάζονται: η γενική περίπτωση (διαφορετική προβολή και διαφορετικό datum) και η ειδική περίπτωση (διαφορετική προβολή αλλά ίδιο datum). Το σύνολο των τριγωνομετρικών σημείων της χώρας. Με τις γεωδαιτικές τους συντεταγμένες (φ, λ) και το υψόμετρό τους (Η) ορίζουν το Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς (ΓΣΑ ή datum) στο οποίο γίνεται εξάρτηση των γεωδαιτικών τοπογραφικών και χαρτογραφικών εργασιών
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επιλογή του προβολικού συστήματος δεν είναι μία απλή απόφαση. Βασικά το προβολικό σύστημα της Ελλάδας που σήμερα χρησιμοποιείται είναι το ΕΓΣΑ87.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε το προβολικό σύστημα των στοιχείων που συλλέξαμε (WGS84, ΕΓΣΑ87), τους χάρτες που χρησιμοποιούμε και το υπόβαθρο. Όλα αυτά θα μας καθορίσουν τελικά το προβολικό σύστημα που χάρτη που θα δημιουργηθεί.
3. Καθορισμός της γενίκευσης των δεδομένων και της κλίμακας
Όλα ξεκινούν από την κλίμακα που θα χρησιμοποιηθεί στον χάρτη. Αν οι χάρτες είναι μικρής κλίμακας (και καλύπτουν μια ευρύτερη περιοχή) φαίνονται καλύτερα όταν τα δεδομένα είναι πιο γενικευμένα. Οι χάρτες μεγάλης κλίμακας (που δείχνουν μια μικρότερη έκταση) απαιτούν πιο λεπτομερή στοιχεία. Η γενίκευση επηρεάζει και τα χρησιμοποιούμενα σύμβολα. Οι λεπτές γραμμές αποκαλύπτουν περισσότερα για την πραγματική γεωμετρία των χαρακτηριστικών. Πιο παχιές γραμμές μπορεί να συγκαλύψουν οδοντωτές άκρες (κακή ψηφιοποίηση) και περιοχές όπου τα χαρακτηριστικά δεν αναπαρίστανται ακριβώς (ένα απλό τέχνασμα που χρησιμοποιούν οι χαρτογράφοι για να απαλείψουν τέτοια προβλήματα).
Δύο στοιχεία θα σας βοηθήσουν να καταλάβετε εάν τα δεδομένα σας είναι στο σωστό επίπεδο γενίκευσης. Εξετάστε μια καμπυλόγραμμη γραμμή, όπως ένα ποτάμι ή ένα σύνορο που ακολουθεί ένα φυσικό χαρακτηριστικό (π.χ., μια κορυφογραμμή του βουνού). Μήπως αυτή τη γραμμή δεν ακολουθεί ή ακολουθεί πολύ αδρά το χαρακτηριστικό. Όταν οι γραμμές του χάρτη έχουν οξείες γωνίες, όπου θα πρέπει να είναι πιο ομαλές καθορίζουν ότι τα δεδομένα είναι πολύ γενικά.
Λύσεις για τα δύο προβλήματα περιλαμβάνουν την αντικατάσταση των δεδομένων με ένα πιο σωστό σύνολο δεδομένων, τα δεδομένα της γεωεπεξεργασίας να ευθυγραμμιστούν περισσότερο με τις απαιτήσεις του χάρτη, καθώς και με τη χρήση χαρτογραφικών κόλπων για να συγκαλύψουν το πρόβλημα.
4. Ο χρησιμοποιούμενος συμβολισμός να είναι κατάλληλος
Για τον χρησιμοποιούμενο συμβολισμό τρία πράγματα θα βοηθήσουν να γίνει ο χρησιμοποιούμενος συμβολισμό πιο κατανοητός από τους αναγνώστες του χάρτη: η χρήση οικείων σύμβολων, διαισθητικών σύμβολων, ή οι καλές
επεξηγήσεις για τα σύμβολα που δεν είναι οι αναγνώστες/χρήστες εξοικειωμένοι.
Μια μπλε γραμμή είναι συνήθως ένα ποτάμι (οικείο σύμβολο), μία εικόνα με αντίσκηνο δηλώνει περιοχή κατασκήνωσης (διαισθητικό σύμβολο).
5. Ο χρησιμοποιούμενος συμβολισμός πρέπει να αντιπροσωπεύει τα δεδομένα
Για να επιλέξετε το σωστό σύμβολο, πρώτα να προσδιορίσετε αν τα δεδομένα είναι ποιοτικά (που σημαίνει η διαφορά στον τύπο) ή ποσοτικά (που σημαίνει διαφορά στο μέγεθος). Οι οπτικές μεταβλητές (δηλαδή, οι ιδιότητες των συμβόλων που μπορείτε να τροποποιήσετε για να αλλάξετε την εμφάνισή τους) εξαρτάται από το αν στην χαρτογράφηση τα δεδομένα είναι ποσοτικά και ποιοτικά. Για τα ποιοτικά δεδομένα, η απόχρωση (π.χ., κόκκινο, πράσινο, μπλε) και το σχήμα (π.χ., σημεία, γραμμές) θα είναι η καλύτερη επιλογή σας.
Για τα ποσοτικά στοιχεία, το μέγεθος ή το χρώμα ελαφρότητα και / ή κορεσμού (δηλαδή, η ένταση της απόχρωσης) είναι καλύτερες επιλογές σας. Το ανθρώπινο μάτι βλέπει διαισθητικά τα μεγαλύτερα ή τα πιο σκούρα σύμβολα σαν περισσότερα.
6. Χρησιμοποίηση τις σωστότερης γραμματοσειράς στις διάφορες ονομασίες
Το κείμενο είναι ένα ακόμη στοιχείο που πρέπει να προσεχθεί καθόσον αποτελεί μέρος του χάρτη που επεξηγεί αλλά και προσανατολίζει τον χρήστη/αναγνώστη. Η απόχρωση του κειμένου βοηθά στο διαχωρισμό των διαφορετικών τύπων των χαρακτηριστικών (ετικέτες μπλε για το ποτάμι, καφέ χρώμα στις ισοϋψείς, κλπ.). Το μεγαλύτερο κείμενο χρησιμοποιείται για την επισήμανση χαρακτηριστικών που έχουν επισημάνουν περισσότερα από κάτι (π.χ., οι άνθρωποι σε μια πόλη, η κίνηση σε έναν δρόμο ή η ονομασία της περιοχή σε ένα πολύγωνο). Κειμένου στο χάρτη μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση ή την εξάλειψη ασάφεια των συμβόλων χαρακτηριστικό σας. Καλή είναι η δημιουργία μιας σαφής οπτικής σύνδεσης μεταξύ ενός χαρακτηριστικού και της ετικέτας του, χρησιμοποιώντας την τοποθέτησή της (π.χ., κοντά στον χαρακτηριστικό) και οπτικές μεταβλητές (π.χ., την ίδια απόχρωση με το χαρακτηριστικό). Το υπόμνημα μπορεί να βοηθήσει τον χρήστη/αναγνώστη να ερμηνεύσει το νόημα του χρησιμοποιουμένου συμβόλου.
7. Η διάκριση του υπόβαθρου από τα χαρακτηριστικά του χάρτη να είναι σαφή
Η διάκριση αυτή είναι ο αυθόρμητος διαχωρισμός του χάρτη σε ένα ποσοστό που τραβάει το μάτι από το άμορφο υπόβαθρο. Αυτή βοηθάει τους αναγνώστες του χάρτη για ποιο μέρος του χάρτη ή της σελίδας του θα πρέπει να επικεντρωθεί.
Μπορείτε να επιτύχετε αυτήν την οργάνωση με:
• Η προσθήκη περισσότερου περιεχόμενου (ή λεπτομέρειας) από ό, τι στο παρασκήνιο
• Χαρτογράφηση γνωστών τοποθεσιών που αναγνωρίζονται αμέσως
• Χαρτογράφηση κλειστών μορφών (δηλαδή, περιοχές που περικλείονται από όρια ή νερό)
• Χρησιμοποιώντας μια ανοικτόχρωμη απόχρωση για να ελαφρύνει τον εξωτερικό χώρο.
8. Δημιουργία σωστής οπτικής ιεραρχίας
Η οπτική ιεραρχία είναι ο διαχωρισμός των επιπέδων του χάρτη σε επίπεδα πληροφοριών, και είναι η βάση για τη διάκριση των χαρακτηριστικών και της αντίληψης της σχετικής σημασίας τους. Σκεφθείτε την ιεραρχία εντός και μεταξύ των επιπέδων στο χάρτη. Εντός των επιπέδων, η σημειολογία μεταφέρει τις διαφορές στους τύπους των χαρακτηριστικών και του ποσού που κάτι συνδέεται με τα χαρακτηριστικά. Με αυτόν τον τρόπο βοηθά σωστά στους χρήστες αναγνώστες να δουν την ιεραρχία μέσα σε ένα επίπεδο. Μερικές φορές υπάρχει μια ένθετη ιεραρχία των χαρακτηριστικών εντός ενός επιπέδου. Για παράδειγμα, οι γραμμές των νομών και των συνόρων του κράτους. Μεταβάλλοντας το πλάτος των γραμμών ή τις παύλες στις γραμμές, έτσι ώστε οι ευρύτερες γραμμές ή σε μεγαλύτερη απόσταση, παύλες αφορούν τα υψηλότερα επίπεδα στην ιεραρχία (σύνορα), οι χρήστες/αναγνώστες του χάρτη θα έχουν οπτικές ενδείξεις για το πώς αυτά τα χαρακτηριστικά σχετίζονται.
Για την προώθηση της ιεραρχίας μεταξύ των στρώσεων, χρησιμοποιήστε την κατάρτιση τάξης και σύμβολο επιλογές. Τα χαρακτηριστικά με την μεγαλύτερη σημασία πρέπει να εμφανίζονται υψηλότερα στο χάρτη. Για παράδειγμα, μπορείτε να τοποθετήσετε το έδαφος, το υδρογραφικό δίκτυο, και άλλα στρώματα που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον στο κατώτερο επίπεδο. Τα ανθρωπογενή χαρακτηριστικά θα είναι το αμέσως επόμενο οπτικό επίπεδο, π.χ. όρια περιοχών, ΟΤΑ. Ο θεματικός συμβολισμός που αφηγείται το κύριο θέμα του χάρτη θα πρέπει να είναι στο υψηλότερο επίπεδο οπτικής αναφοράς.
9. Ζητείστε για μια καλοπροαίρετη κριτική
Μια καλή συμβουλή από κάποιο συνάδελφο, συνεργάτη μπορεί να ωφελήσει όσο τίποτε. Ένα “τρίτο μάτι” μπορεί να βρει συχνά μικρά λάθη, ή ακόμη και κραυγαλέα, που μπορεί να έχουν γίνει αόρατα στον κατασκευαστή κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της χαρτογράφησης. Ρωτήστε τους συναδέλφους σας να σας πουν για το την σημασία του χάρτη, έγινε αντιληπτή ή όχι. Επίσης, εάν ο χάρτης είναι ασαφής, ή προκαλεί σύγχυση, ή είναι οπτικά ελκυστικός ή όχι αυτά μόνο ένας καλός φίλος μπορεί να σας τα πει. Είναι πολύ καλύτερα να πάρετε αυτά τα σχόλια πριν ο χάρτης που δημοσιεύθηκε και όχι μετά.